Bir çok arkadaş bana "Bu Unimog nasıl bir araçtır" diye soruyor.

Özetlemek istesem nasıl anlatırım diye biraz kafa patlattım, fazla detaya girmeden fakat bahsedilmesi gerekenleri de dahil ederek okuduğunuz bu yazıyı kaleme aldım. Aslında biraz yaşamayan donuk tercümelerden sıkıldığımdan, biraz da meraklı okuyucu için faydalı olur ümidiyle bu yazıyı hazırladım.

Bir kaç detay için de benim 416 DOKA'nın fotoğraflarını kullandım.

Buyrun başlayalım...

Unimog, Daimler AG tarafından üretilerek Mercedes-Benz markası altında satılan çok maksatlı bir 4x4 kamyon-kamyonet sınıfı araçtır.

ABD ve Kanada'da Freightliner Unimog adı altında satılmıştır.

Unimog üretimi, ilk olarak 1948 yılında Almanya'da Baden-Württemberg eyaletine bağlı Göppingen şehrinde yer alan Boehringer'de başlamıştır. Daha sonra Daimler-Benz 1951 yılında üretimi üstlenmiş ve ilk defa Mercedes-Benz'in Gaggenau tesislerinde üretilmiştir. Unimog, 2002 yılından itibaren Mercedes-Benz'in Almanya'da Wörth am Rhein'de bulunan kamyon fabrikalarında üretilmektedir.

Unimog, Almanya dışında Mercedes-Benz Türk A.Ş tarafından Türkiye'de, Mercedes-Benz Argentina S.A. tarafından da Arjantin'de üretilmektedir.

Traktörden çok maksatlı kamyona...

Unimog ismi, Türkçe'ye "çok maksatlı motorlu araç" olarak tercüme edilebilecek Almanca "UNIversal-MOtor-Gerät" ibaresinden gelmektedir. (Her tarafta rastladığımız "Evrensel Motor Makinesi" şeklinde bir tercümeyi doğru bulmuyorum.)

Alman mühendis Hans Zabel bu ibareyi teknik çizim notlarında kullanmış, sonrasında bu ibare Unimog olarak kısaltılmış ve 20 Kasım 1946'da Unimog ismi resmi olarak gün yüzüne çıkmıştır. 1952 senesinde Unimog, Daimler AG'nin bir markası olmuştur.

İlk model II. Dünya Savaşı'ndan sonra Albert Friedrich ve Heinrich Rößler tarafından ormanlarda kereste kesimi ve tarlalarda ziraat işinde kullanılmak üzere mekanik güç aktarma çıkışı sağlayan bir araç olarak tasarlanmıştır. Bu dizayn, dört tekerleğin eşit boyda olduğu, arkadan itişli fakat ön tekerleklerden çekişe geçebilen ve yollarda normal traktörlerden daha yüksek hızlarda gidebilen bir araç şeklindedir.

Unimog'un doğuşu, prototipler ve Unimog 70200 başlıklı yazıda bu macerayı çok daha detaylı anlattım.

Biz devam edelim...

Off-road kabiliyetleri olduğundan ormanlarda, dağlarda ve çöllerde askeri araç, itfaiye aracı, karavan ve hatta yarış aracı olarak Unimog’lara rastlamak mümkündür. Belediyede, karayolları ve orman işletmelerinde, demiryolu inşaatlarında da kar küreyici, vinç, kompresör vs. olarak kullanılan Unimog'lar görülebilir.

Unimog'un Özellikleri

Dizayn

Unimog dizaynının karakteristik üç özelliğini şöyle özetleyebilirim:

• Esnek şase
• Portal akslar
• Süspansiyon sistemi

Şimdi biraz detaylarına bakalım:

1- Esnek Şase
Orta kısmı aşağı eğdirilmiş, enine kısa parçalı merdiven tipi ve burulup esneyebilen bir şasedir.

Başlangıçta düz merdiven şase olarak tasarlanmış, 1950'lerin ortasında, Unimog 404 modeliyle beraber yedek lastik koyulabilmesi için şasenin ortası aşağı eğdirilmiştir. Fakat mühendisler şasedeki bu eğimin torsiyon performansını olumlu etkilediğini farketmiş olduklarından, bazı modellerde yine düz şase kullansalar da, sonrasında üretilecek bir çok Unimog modelinde bu eğdirilmiş şase standart hale gelmiştir.

Bu şase ön ve arka tarafta eğilip burulmaya izin verirken aşağı eğdirilmiş orta bölümünde eğilip bükülmeden sımsıkı durur. Bunu, enine döşenmiş rayların posizyonları ve kaynakların lale şeklinde yapılmış olması sağlar.

2- Portal Akslar
Tekerlek bağlantı yerlerinde redüksiyon dişlileri barındıran bu akslar, tekerlek merkezinin ortasında değil, üstünde bulunur. Bu yüzden normal lastiklerle bile Unimog'un yerden yüksekliği diğer araçlardan daha fazladır. 

3- Süspansiyon sistemi
Unimog kamyonların süspansiyon sistemi tork tüpleri, helezon yaylar ve hidrolik amortisörlerden oluşur.

Unimog'larda normal kamyonlarda olan yaprak tip makas bulunmaz, helezon yaylar ve hidrolik amortisörler bulunur. Şaseye bağlı bu yaylar ve amortisörler, portal aksları ve bu portal akslardaki difransiyellere bağlı tork tüplerini tutarlar.

Tork tüpleri nedir, bir bakalım.

Unimog'da şaftlar açıkta değil, aksine tork tüpleri ismi verilen tüplerin içindedir.

Tüpler, portal akslardaki ön ve arka difransiyelleri şanzımana bağlar. Bu tüpler portal aksların boylamasına hareket etmesine de engel olur, aksları yerlerinde tutar, bundan dolayı Unimog boylamasına salıncaklara ihtiyaç duymaz.

Tüpler aksları yerlerinde tutarken belirli bir miktar diklemesine harekete izin verir, ayrıca şanzımana bağlandığı yerlerde de yine bir miktar esnemeye müsaade eder ve süspansiyon sisteminin bir parçası haline gelir.

Aksların yanlamasına hareketini ise Panhard çubukları önler.

Tork tüpleri, helezon yaylar ve hidrolik amortisörlerden oluşan bu süspansiyon dizaynı, aksların inanılmaz bir şekilde yaklaşık 30 derecelik bir açıya kadar alçalıp yükselmesine olanak sağlar. 30 derecelik bu aks açısıyla Unimog zorlu zeminlerde bile rahatça gider.

Çekiş

Unimog üç türlü çekiş moduna sahiptir.

Eski modellerde bir kolun çekilmesiyle, daha yeni modellerde çevrilebilen bir kulakçıkla diğer sürüş modlarına geçiş yapılır.

Çekiş 1: Normal sürüş modudur ve araç arka tekerleklerden çekiştedir.

Çekiş 2: Önden çekişi de aktif hale getirir. Araç, torku kompanse etmeyen 4x4 moduna geçer, ön ve arka difransiyeller kilitli değildir.

Çekiş 3: 4x4 modunda ön ve arka difransiyelleri kilitler.

Şanzıman (Vites dişli grubu)

Unimog'lar gruplu şanzımana sahiptirler. Buna bir Unimog geleneği desek yalan olmaz.

Seneler boyunca aynı prensiple çalışan üç ana şanzıman dizaynıyla üretilmişlerdir: İki grup, dört vites, ve yön vitesi.

Bu şanzıman dizaynları UG-1/xx, UG-2/xx, ve UG-3/xx olarak adlandırılmıştır. UG, Almanca "Unimog-Getriebe"nin kısaltılmışıdır, yani Unimog-Şanzımanı.

İlk dizaynlardan olan UG-1 tipi, bir çeşit kara şanzıman olarak kabul edilebilir, daha sonra senkronizer bilezikleri kulanılarak senkromeçli şanzımanlar tasarlanmış ve opsiyonel olarak sunulmuşlar, sonrasında senkromeçli versiyonlar standart hale gelmiştir. UG-2 ve UG-3 tipi şanzımanlar senkromeçli olarak üretilmişlerdir.

Şanzıman dizaynları, F-layout ve G-layout olarak isimlendirilmiş, daha sonra yükseltilmiş hallerine ayrıca bir isim verilmemiştir.

Bu layoutları bir kenera bırakıp, biraz da "bu kollar ne işe yarıyor" sorularına cevap olabilsin diye vites paternlerini konuşalım.

I-H Paterni

6 ileri vites.
2 geri vites. 

Yukarıda bahsettiğim gibi iki grupludur. 1. ve 2. vites ilk grupta, 3, 4, 5 ve 6. vites ikinci gruptadır. 2. vitesten 3. vitese geçtiğinizde, şanzıman başka bir kola ihtiyaç duymadan birinci gruptan ikinci gruba geçer.

Geri vites birinci gruptadır. Yön kolunu geri moduna çekerek birinci grupta 1 ve 2. vites olarak geri gidersiniz.

Ayrıca, ilave edilmiş redüksiyon dişlileriyle -bunlara karınca şanzıman da diyebiliriz- (intermediate, crawler ve super-crawler) daha ağır hızlarda gitmeye izin veren Cascade ismi verilen 12 ileri, 4 geri ve 20 ileri 8 geri vs. tipleri vardır.

H Paterni

Ağır devir 4 ileri vites.
Seri devir 4 ileri vites.
4 geri vites.

İki grupludur. İlave bir kol ile ağır devir / seri devir arasında geçiş yapılır. Ağır devirde 4 vites ileriyi veya hızlı devirde 4 vites ileriyi kullanabilirsiniz. Toplamda 8 ileri vites var olsa da, bazılarının dediği gibi 8 ileri vites değildir.

4 geri vites ağır devir grubundadır.

I-H ve H vites kollarının gerçek fotoğraflarına aşağıdaki linkten ulaşabilirsiniz.

Mercedes Benz Unimog 406 416 421 Vites Kolları

H-H paterni

UG-3 şanzıman dizaynıyla birlikte H-H tipi patern sunulmuş, herhangi bir ilave kol çekilmeden, 8 vites kullanılır olmuştur. Fakat şanzıman geleneksel olarak yine iki grupludur. 4. vitesten 5. vitese geçerken birinci gruptan ikinci gruba otamatik olarak geçer.

Pnömatik, Hidrolik ve Mekanik Ekipman Bağlanabilirliği

Orijinal Unimog pnömatik sisteme sahipti. Bu sistem, üç noktadan askı ve diğer harici ekipmanları çalıştırmak için kullanılıyordu.

Ekim 1961'de hidrolik sistemler opsiyonel olarak sunuldu, 1963 senesinde ise bu opsiyonlar standart haline geldi. Pnömatik sistemlerin aksine hidrolik sistemler Hannover'da WABCO tarafından üretildi.

Hidrolik sistemlerin standart olmasıyla birlikte pnömatik sistemler yanlızca frenler için kullanılır hale geldi.

Günümüzde birçok Unimog modeli şanzımana akuple edilen PTO (power take-off) dişli eklentisiyle mekanik olarak kar püskürtücüler, fırçalı makineler, yükleyiciler veya sabit konveyör bantları çalıştırabilir. Ayrıca öne veya arkaya bağlanabilen mekanik kurtarma vinçleri de gücünü şanzımana akuple bu dişli çıkışından gelen şafttan alır.

 

Motor

İlk dört prototip ve Unimog 404 serisinde Otto prensibiyle çalışan benzinli motor kullanılmıştır. Diğer tüm Unimog modelleri dizeldir.

Unimog'lar için başlangıçta binek araba motorları kullanılmış, daha sonra 1963'te 406 serisi ile kamyon motorları kullanılmaya başlanmıştır.

Kabaca bakacak olursak, belli bir seneye kadar şu tür motorlara rastlarız:

• M 136
• M 130
• M 180
• OM 636
• OM 621
• OM 615
• OM 616
• OM 312
• OM 314
• OM 352
• OM 366

Kabin

Unimog'lar üç tip kabin opsiyonuyla gelirler:

• Açılabilir tavanlı kabin
• Kapalı tek kabin
• Kapalı çift kabin (Doka -doppelkabine-)

İlk modeller traktör olarak yapıldığı için kapalı kabinli değildirler. İlk kabinler Rheda-Wiedenbrück'de Westfalia tarafından yapılarak Gaggenau'daki Unimog fabrikalarına yollanmışlardır. Westfalia type B, Westfalia type DvF, Typ D gibi modelleri vardır, fakat tüm bu modeller nispeten dar yapıda oldukları için yüksek kabin sıcaklıklarına yol açmıştır. Sonrasında Unimog'lar, 406 serisiyle başlayarak kabinle birlikte tasarlanmışlardır. Kabin üretimi için büyük bir tesis kurulmuşsa da üretim Nagold'da Wackenhut tarafından gerçekleştirilmiştir.

Model Çeşitliliği

Model çeşitliliğine gelince, aslında bu, detaylı bir yazı konusudur.

Özetlersek, benzinli veya dizel, farklı motor güçlerinde, farklı dingil aralıklarında, farklı kabin tiplerinde ve farklı tonajlarda bir çok Unimog modeli üretilmiştir. Bu modelleri ve varyantlarını anlamak, biraz Unimog'larla haşır neşir olmayı gerektirir. Veya sevdiğiniz bir serinin tüm varyantlarını öğrenmek nispeten daha kolaydır.

 

Netice

Eğer yazıyı başından itibaren buraya kadar okumuşsanız, "Unimog nedir" sorusunun cevabı hakkında biraz fikir sahibi olmuşsunuzdur. Zaten bu yazıyı fazla detaya girmeden yazmaktaki maksadım da buydu. "Unimog ne değildir" sorusu ise başka bir yazının konusu.

Bana sorarsanız "Unimog nedir" sorusunun cevabı bir Unimog sahibi olduğunuzda ortaya çıkıyor.

Eğer bir Unimog sahibi olmayı kafaya koyduysanız şunu bilin ki, Unimog bütün bakışları üzerine çeken bir araçtır. Buna hazırlıklı olun. "Zaten bunu istiyorum" diyorsanız sorun yok. Fakat "Bu araba nedir abi" diye soran yüzlerce kişiye cevap vermek zorunda kalacaksınız. Çok bunalırsanız "Bilmiyorum, hanımın arabası bu, ödünç aldım" deyip geçersiniz.